Wanneer je over de snelweg in Berlijn rijdt kom je een markant gebouw tegen: het ICC. Het doet nogal spacey aan; het lijkt wel op een ruimteschip. Binnen in het ICC ben ik echter nooit geweest, het gebouw is namelijk al geruime tijd niet meer in gebruik. Ik vraag me af of het er ook van binnen als een ruimteschip uitziet. Met der Tag des offenen Denkmals krijg ik eindelijk de kans het gebouw te bezoeken.

Berlijn Fietstours Fietstour met een nederlandse gids? BerlijnFietstours.com

Het ontwerp

Het Internationales Congress Centrum Berlin (ICC) werd in 1979 geopend. Dit gebouw in high-tech architectuur is ontworpen door het echtpaar Ralf Schüler en Ursulina Schüler-Witte.

Het ICC heeft gediend als een congrescentrum. Al tijdens de bouw was het omstreden, het was namelijk nogal duur. Het was het duurste gebouw van West-Berlijn. Bovendien was het ontwerp niet naar iedereens smaak.

Tegelijkertijd met de bouw van het ICC werd in Oost-Berlijn het Palast der Republik gebouwd. West-Berlijn wou niet aan Oost-Berlijn onderdoen en de bouw van het ICC mondde uit in een prestigeproject dat de superioriteit van de vrije-markteconomie van het westen ten opzichte van de planeconomie van het oosten moest symboliseren.

De high-tech architectuur van het ICC komt nog uit een tijd waar het vooruitgangsgeloof nog volop aanwezig was. Het architectenpaar won in 1966 de uitschrijving voor het ontwerp van het gebouw. De uiteindelijke bouw van het pand startte in 1975. De eerste maanlanding van 1969 heeft duidelijk zijn uitwerking gehad op het uiteindelijke ontwerp ervan.

Het gebouw telt 80 conferentiezalen. Waar de kleinste zaal plaats biedt aan 20 personen kan de grootste zaal 5000 personen herbergen.

Problemen

Sinds 2014 is het ICC niet meer in gebruik als conferentiecentrum. Tussen 2015 en 2017 heeft het nog wel even gediend als asielzoekerscentrum, maar sindsdien leidt het ICC een troosteloos bestaan.

Het ICC was het grootste conferentiecentrum van Europa en het had een van de hoogste bezettingsgraden wereldwijd. Ook is het meermaals tot meest geliefde conferentiecentrum ter wereld verkozen. Ondanks alles draaide het conferentiecentrum sinds de opening in 1979 elk jaar verlies.

Problematisch waren de hoge kosten van het gebruik van het gebouw. Het ICC heeft één centraal ventilatiesysteem, wat zowel voor airconditioning en verwarming dient. Wanneer slechts één ruimte van het gebouw werdt gebruikt moest desondanks het complete pand worden verwarmd of gekoeld. Met een lengte van 313 meter, een breedte van 89 meter en een hoogte van 40 meter is het ICC niet klein en kost het nogal wat aan stookkosten.

Wat ook niet hielp was dat van de 200.000 vierkante meter vloeroppervlakte enkel 30.000 voor evenementen te gebruiken zijn. De rest is eigenlijk enkel verkeersruimte tussen de zalen. Dat maakte het welliswaar voor de bezoekers een fijn congrescentrum, maar het was niet erg efficiënt gebruik van de beschikbare ruimte.

Uiteindelijk raakte het gebouw toe aan een renovatie. De kosten zouden zeer hoog worden, onder andere omdat het gebouw vol astbest zit. Maar ook was het problematisch dat de enorme turbines van het centrale ventilatiesysteem moesten worden vervangen. Die bevonden zich in de kelder, onder beton. Om die turbines te vervangen zou de vloer moeten worden opengebroken.

Het beursbedrijf vond het de kosten niet waard om een toch al onrendabel congresgebouw te renoveren. Sloop en nieuwbouw zou veel goedkoper zijn. Zodoende kwam het gebouw leeg te staan.

Sinds 2019 is het gebouw een monument. Gelukkig maar, want daarmee is het veilig voor de sloophamer.

Het ICC van binnen

Bij binnenkomst vallen me de sierlijke informatieborden op. In moderne gebouwen zien we meestal tv-schermen die dienen als informatieborden. Hier wordt op oudere techniek teruggegrepen, maar met zoveel liefde voor detail dat we tegenwoordig nog maar zelden zien.

Binnen in het gebouw merk je niets van de buitenwereld. Langs het gebouw lopen spoorlijnenen en een snelweg, maar vibraties ervan komen absoluut niet door. Het gebouw hangt aan een geraamte, deze constructie moet voorkomen dat trillingen van buitenaf in het gebouw doordringen. Dit zal wel hebben bijgedragen aan de hoge bouwkosten van het ICC.

In het gebouw bevindt zich een centrale ontmoetingsplek. Handig om met elkaar af te spreken. Mobiele telefoons waren in 1979 natuurlijk nog een zelfzaamheid, dus je sprak met elkaar een tijd en plaats af. Boven deze ontmoetingsplek hangt een soort kunstwerk waar allerlei neonlampen samenkomen. Het wordt hiermee het hart van het gebouw.

Helaas is niet het gehele gebouw toegankelijk tijdens der Tag des offenen Denkmals. Enkel twee conferentiezalen zijn voor het publiek geopend.

Misschien wel het mooist vind ik de kleine vergaderzaal. Deze kleine zaal doet mijn aan oude films denken. Films als Dr. Strangelove komen bij mij op, alhoewel deze zaal toch niet op de zaal lijkt uit de film.
Achter glas zaten de tolken want de zaal is ingericht voor meertalige conferenties.

Maar de grote congreszaal vind ik ook indrukwekkend. Ook hier lijkt het wel een ruimteschip uit een science-fiction film. Hypermodern, maar tegelijkertijd vintage. Net als in de kleine zaal werden hier meertalige conferenties gehouden.

De toekomst van het ICC

Nu het ICC een monument is en niet mag worden gesloopt, heeft de stad Berlijn heeft wel een lastige opgave gekregen om een nieuwe functie voor het gebouw te bedenken. In de zomer van 2024 start er een wedstrijd waar verschillende partijen voorstellen kunnen indienen voor de toekomstige functie van het gebouw. Het grootste gedeelte van het gebouw moet behouden blijven, maar de parkeergarage die deel uitmaakt van het gebouw zal waarschijnlijk wel worden gesloopt. In 2028 zal de definitieve beslissing genomen worden over de toekomst van het ICC.